Ograniczenie instytucji „czynnego żalu”?

Obecnie trwają prace nad projektem zmian w kodeksie karnym skarbowym. Planowana nowelizacja przewiduje m.in. ograniczenie możliwości skorzystania przez podatnika z dobrodziejstwa „czynnego żalu”. Dla przypomnienia; podatnik, który spóźnił się z zapłatą podatku, nie złożył w czasie deklaracji bądź też niewłaściwie naliczył należność podatkową, ma możliwość uniknięcia kary, poprzez dobrowolne przyznanie się do naruszenia przepisów oraz opłacenia zaległości (tzw. „czynny żal”). Ustawodawca – zdając sobie sprawę ze złożoności i wysokiego stopnia skomplikowania przepisów podatkowych – daje w ten sposób podatnikowi prawo do naprawienia, najczęściej niezamierzonej, omyłki.

Dotychczas istniała niekwestionowana możliwość skorzystania z tego dobrodziejstwa, aż do czasu podjęcia działań przez organy ścigania. Warunkiem uniknięcia odpowiedzialności karno-skarbowej było wpłacenie należności podatkowej oraz złożenia odpowiedniego pisma do urzędu skarbowego. 

Projekt zmian przewiduje ograniczenie stosowania wyżej opisanej instytucji. Według planowanej nowelizacji, podatnik nie będzie mieć możliwości złożenia czynnego żalu po „rozpoczęciu przez organ czynności służbowej” (art. 16 § 5 k.k.s. po planowanej zmianie). Wątpliwości stwarza już samo rozumienie tej przesłanki. Zdaniem ekspertów, może to dotyczyć w zasadzie „każdej czynności urzędowej” podjętej wobec podatnika; nawet tzw. „czynności sprawdzających” (polegających na sprawdzeniu, czy rozliczenie zostało poprawnie wykonane), o których podatnik najczęściej nie posiada w ogóle wiedzy.

Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości, ma to umożliwiać ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń skarbowych, którzy do tej pory pozostawali bezkarni. Projektowane zmiany są jednak oceniane bardzo negatywnie. Obecnie przepisy prawa podatkowego zmieniają się niezwykle dynamicznie, sprawiając problemy interpretacyjne nawet wykwalifikowanym księgowym i doradcom podatkowym, nie wspominając już o obywatelach.

Najczęściej popełniane przez podatników pomyłki nie są wynikiem ich zamierzonego działania w celu uszczuplenia należności Skarbu Państwa, lecz stopnia skomplikowania przepisów i ich częstych nowelizacji. Podatnicy bardzo często dowiadują się o tym, iż popełnili błąd, dopiero po tym, jak zostaną o tym poinformowani przez pracownika Urzędu Skarbowego. 

W przypadku wejścia w życie projektowanych zmian, instytucja czynnego żalu w zasadzie straci na znaczeniu i będzie mogła znaleźć zastosowanie jedynie w nielicznych przypadkach.

J.Ch.